Ocena wiedzy stosowania leków OTC bez recepty wśród mieszkańców powiatu bełchatowskiego oraz personelu medycznego

The assessment of knowledge on non-prescription medicines among the residents of Bełchatów district and medical staff

DOROTA KOŁTUNOWICZ, BOGUSŁAWA SERZYSKO

DOI: http://dx.doi.org/10.21784/IwP.2018.009

ISSN: 2451-1846

Streszczenie:
Wstęp. Wciąż rosnąca dostępność i duży wybór leków OTC sprawiają, że Polacy częściej zażywają właśnie te leki, a nie te, które zaleci im lekarz. Bardzo duży wpływ na decyzję społeczeństwa ma wszechobecna reklama różnego rodzaju środków i produktów leczniczych, które zachęcają do samoleczenia z pominięciem wizyty lekarza. W chwili złego samopoczucia, czy też w przypadku pierwszych oznak choroby, większość Polaków sięga po dostępne leki OTC.
Cel. Celem pracy było zbadanie świadomości mieszkańców powiatu bełchatowskiego i personelu medycznego na temat stosowania leków OTC.
Materiał i metody. Badanie zostało przeprowadzone w dwóch grupach badawczych tj. grupa personelu medycznego, która liczyła 210 osób oraz grupa mieszkańców powiatu bełchatowskiego, która liczyła 203 osoby. Badania przeprowadzono w 2017 przy pomocy kwestionariusza ankiety, która była całkowicie anonimowa.
Wyniki. Częstotliwość zażywania w ciągu ostatniego miesiąca leków OTC przez personel medyczny nie była zależna od czynników takich jak: wykształcenie, staż pracy, zatrudnienie i miejsce pracy.
Kupowanie leków dostępnych bez recepty (OTC) przez mieszkańców powiatu bełchatowskiego nie było zależne od ich wieku, płci ani wykształcenia. Natomiast status ekonomiczny tych osób wpływał istotnie na kupowanie przez nich leków OTC – osoby będące w lepszej ekonomicznie sytuacji rzadziej nabywali leki OTC.
Częstotliwość zażywania w ciągu miesiąca przez mieszkańców powiatu bełchatowskiego leków OTC nie była zależna od ich płci, wykształcenia ani statusu ekonomicznego. Natomiast wiek tych osób znacząco wpływał na częstotliwość zażywania leków OTC – im starsi byli mieszkańcy powiatu bełchatowskiego tym częściej zażywali leki dostępne bez recepty.
Wnioski. Status leków OTC – „leków dostępnych bez recepty’’ powoduje, że społeczeństwo ma przeświadczenie, że są to produkty lecznicze o małej toksyczności, które nie zagrażają zdrowiu i życiu. Niewłaściwe ich stosowanie może prowadzić do poważnych działań niepożądanych, wymagających hospitalizacji lub zgonem.

Słowa kluczowe:
stosowanie leków, poziom wiedzy, świadomość społeczeństwa

Abstract:
Introduction. Increasing availability and a large selection of OTC drugs make Poles use these drugs more often, rather than those recommended by their doctor. Pervasive advertising of various kinds of medicines and medicinal products that encourages self-treatment without the doctor's visit has a very large impact on the decision of the public. When feeling unwell or with first signs of the onset of the disease the majority of Poles reach for available OTC drugs.
Aim. The aim of the study was to examine the awareness of the inhabitants of the Belchatow district as well as medical staff about the use of OTC drugs.
Material and methods. The study was conducted in two research groups, i.e. a group of medical staff, which consited of 210 people and a group of inhabitants of the Bełchatów district , which consisted of 203 people. The research was carried out in 2017 with the help of a questionnaire, which was completely anonymous.
Results. The frequency of use in the last month of OTC medications by medical personnel was not dependent on factors such as education, seniority, employment and the workplace.
The purchase of over-the-counter (OTC) medicines by the inhabitants of the Bełchatów district was not dependent on their age, sex or education. On the other hand, the economic status of these people significantly influenced the purchase of OTC medicines - people who were in a better economic situation were less likely to buy OTC drugs. The frequency of taking monthly drugs by residents of the Bełchatów district was not dependent on their gender, education or economic status. However, the age of these people significantly influenced the frequency of taking OTC drugs - the older the inhabitants of the Bełchatów district , the more often they took over-the-counter medicines.
Conclusions. The status of OTC drugs - "over-the-counter drugs" makes the society to believe that they are low-toxicity medicinal products that do not threaten health and life. Improper use may lead to serious side effects requiring hospitalization or cause death.

Keywords:
use of drugs, level of knowledge

PDF 60-89

Bibliografia/Bibliography:
1.Czerw A. i wsp. Wpływ czynników socjo–demograficznych na zjawisko samoleczenia bólu. Hygeia Public Heath. 2013, 48(4): 560-565.
2. Kasperczyk J. i wsp. Zjawisko samoleczenia wśród studentów wybranych kierunków studiów. Probl Hig Epidemiol. 2007, 88(2):206-209.
3. Krajewska Kułak E. i wsp. Radzenie sobie z dolegliwościami w drodze samoleczenia w populacji studentów Uniwersytetu Medycznego w Białymstoku. Probl HIg Epidemiol. 2011, 92(3):486-496.
4. Rajska – Neumann A. Leczenie farmakologiczne osób starszych – badania ankietowe . Rozprawa doktorska. AM, Poznań 2004.
5.Rajska – Neumann A., Wieczorkowska – Tobis K., Samoleczenie – szansa na poprawę czy potencjalne zagrożenie sprawności funkcjonalnej starszych pacjentów? Farmacja Polska. 2011; 67, 4: 258-265.
6. Gomułka W. Nieopioidowe leki przeciwbólowe, leki stosowane w dnie oraz w leczeniu chorób reumatycznych. W: Kostowski W.,Herman Z., S.: Farmakologia – Podstawy farmakoterapii. Wyd. 3. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2005: 226-228.
7.Szczeklik A. Interna Szczeklika 2012. Podręcznik chorób wewnętrznych. Wyd. 4. Medycyna Praktyczna, Kraków 2012.
8.Moska D. Porady aptekarskie i farmakologiczne w samoleczeniu. Farmacja Polska. 1999, 55(6): 310-315.
9. Klimek-Wierzbicka P.: Polak leczy się sam. Manager Apteki. 2009,2, 8-9.
10. Burdan F. i wsp. Toksyczność rozwojowa leków przeciwbólowych i przeciwgorączkowych dostępnych bez recepty. Pol. Merk. Lek. 2012, XXXII/192: 410-413.
11. Kornacka M.G. Konkurencja aptekarzy. Aptekarz 1997; 1: 5-6.
12. Ustawa z dnia 6 września 2001 r. Prawo farmaceutyczne (Dz. U.2001 r. Nr 126, poz. 1381 z późn. zm.)
13.Ulatowska-Szostak E. Rola farmaceuty w opiece zdrowotnej na przykładzie aptek ogólnodostępnych Wielkopolski i Ziemi Lubuskiej. Praca doktorska. Akademia Medyczna w Poznaniu. Poznań 2002.
14. Lenartowicz J. Apteka w dalszym tle. Czas Aptekarski, 2000; 8-9: 45-46.
15. Ulatowska-Szostak E. Sposoby ograniczania wydatków na leki przez pacjentów aptek ogólnodostępnych. Probl High Epidemiol. 2010; 91(1): 143-147.
16.Miączyński P. Polacy łykają coraz więcej leków. Gazeta Wyborcza 2006; 106: 13.
17.Kokot M.J. Leki nie tylko z apteki. Manager Apteki. 2012; 7:6.
18.Rynek pozaapteczny produktów OTC w Polsce. Główny Inspektorat Farmaceutyczny, www.gif.gov.pl stan z dn. 20 listopada 2014.
19.Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 22 października 2010 r.
w sprawie wykazu produktów leczniczych , które mogą być dopuszczone do obrotu w placówkach obrotu poza-aptecznego oraz punktach aptecznych. (DZ.U. 2010.204.1353).
20.Załącznik nr3 do Rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 22 października 2010 r. w sprawie wykazu produktów leczniczych, które mogą być dopuszczone do obrotu w placówkach obrotu poza-aptecznego oraz punktach aptecznych. www.mz.gov.pl. stan z dn.6 czerwca 2014.
21.Cichońska M. i wsp. Stosowanie leków przeciwbólowych i witamin dostępnych bez recepty. Acta Scientifica Academiae Ostroviensis. 2013;1: 165- 198.
22.Waszyk-Nowaczyk M, Simon M. Czym kieruje się pacjent dokonując wyboru preparatów OTC w aptece? W: Krajewski-Siuda K. (Red.). Samoleczenie. Warszawa: Instytut Sobieskiego 2012; 199–204.
23.Szpringer M. i wsp. Stosowanie leków dostępnych bez recepty i suplementów diety przez osoby dorosłe z województwa świętokrzyskiego. Medycyna Ogólna i Nauki o Zdrowiu. 2015: 21, 2: 163–167.