Działalność kulturalno-literacka Wandy Wasilewskiej w latach 1934–1945

Literature and Cultural Activity of Wanda Wasilewska in the Years 1934–1945

MARZENA FORMA

DOI: http://dx.doi.org/10.21784/ZC.2014.008

ISSN: 1896-4087

Streszczenie:
Niniejszy tekst poświęcam osobie Wandy Wasilewskiej, postaci w ostatnim czasie, mocno kontrowersyjnej. Ocenianej głownie poprzez pryzmat działalności społeczno-politycznej w okresie wojennym, jak i twórczości literackiej utrzymanej w duchu realizmu socrealistycznego. Artykuł ten ma za zadanie przypomnieć i przybliżyć dorobek literacki Wandy Wasilewskiej oraz rzucić nowe światło na działalność kulturalno--literacką pisarki, która nie tylko piórem, ale i czynem walczyła o „wolną i demokratyczną” ojczyznę. Wanda Wasilewska pochodziła z lewicowego domu o niepodległościowych tradycjach. Atmosfera panująca w rodzinnym domu, niewątpliwie sprzyjała dojrzewaniu społecznej świadomości Wasilewskiej. W latach dwudziestych XX wieku studiowała polonistykę na Uniwersytecie Jagiellońskim. Po wybuchu II wojny światowej udała się na wschód, gdzie m.in. została dyrektorem sowieckiego teatru we Lwowie, wstąpiła do Armii Czerwonej oraz była współzałożycielką Związku Patriotów Polskich i współuczestniczyła w powołaniu polskiej 1 Dywizji Piechoty im. Tadeusza Kościuszki oraz 1 Armii Polskiej w ZSRR. Jednocześnie pisała artykuły do gazet, redagowała pisma oraz publikowała powieści o tematyce rewolucyjno-wojennej (Ojczyzna, Oblicze dnia, Ziemia w jarzmie, Płomień na bagnach, Rzeki płoną).

Abstract:
The present analysis is dedicated to Wanda Wasilewska, who became very controversial figure recently. She is judged on her political and social activity during the war as well as on her literature output that represented socialist realism. The aim of the article is to depict and recount Wasilewska’s literary achievements and to show her social cultural and literary activities in a different new light. Wasilewska, as a writer, fought with her writing and also deeds for „free and democratic” homeland. She came from family of patriotic background with leftist convictions. The atmosphere of her family house influenced Wasilewska’s social consciousness. She studied in the 1920s Polish studies at the Jagiellonian University. After the outbreak of Second World War, she went to the east and became a director of Soviet theatre in Lviv, she even joined the Russian Army, contributed to the establishment of Union of Polish Patriots and also the Polish 1st Tadeusz Kościuszko Infantry Division, also First Polish Army in Soviet Union. At the same time, she wrote articles in newspapers, edited works and published war novels (Homeland, The nature of a day, The Earth in yoke, The flame on the bogs, Rivers are burning).

Słowa klucze:
Wanda Wasilewska, literatura, wojna, socrealizm

Keywords:
Wanda Wasilewska, literature, war, socialist realism

Pełny tekst:

PDF - 165-189

Bibliografia:
Batowa P., W marszu i w boju, Warszawa 1963.
Białokozowicz B., Wanda Wasilewska- działalność i twórczość (w 75 rocznicę urodzin), Język Rosyjski 1980, nr 4.
Ciesielski S., Myśl polityczna polskich komunistow w latach 1939–1944, Wrocław 1990.
Ciołkosz A., Wanda Wasilewska. Dwa szkice biograficzne, Londyn 1977.
Czuchnowski M., Z Moskwy do Moskwy..., Londyn 1945.
Głębicka E., Wasilewska Wanda, [w:] Współcześni polscy pisarze i badacze literatury. Słownik bibliograficzny, t. X, (red.) J. Czachowska, A. Szałagan, Warszawa 2004.
Koper S., Kobiety władzy PRL, Warszawa 2012.
Kumoś Z., Związek Patriotów Polskich, Warszawa 1983.
Judycki A. Z., Klimaszewski B., Krakowianie w świecie: słownik biograficzny, t. 1, Toruń 2000.
Mały Słownik Pisarzy Polskich na Obczyźnie, 1939-1980, red. B. Klimaszewski, Warszawa 1992.
Mrozik A., Komunistki i duch transgresji. „Przypadek” Wandy Wasilewskiej, „Teksty Drugie” 2013, nr 3, s. 11-35.
Naborowska A., Wanda Wasilewska: wieczór literacki, Warszawa 1954 Sobczak K., Przedmowa, [w:] Wanda Wasilewska. O wolną i demokratyczną.
Wybór artykułów, przemówień i listów, (oprac.) Z. Kumoś, T. Siergiejczyk, E. Syzdek, Warszawa 1985.
Syzdek E., O Wandzie Wasilewskiej, Nowe Drogi 1975, nr 7.
Syzdek E., Deklaracja ideowa Związku Patriotow Polskich, Lublin 1983.
Syzdek E., O Wandzie Wasilewskiej, Nowe Drogi 1975, nr 7.
Syzdek E., Wanda Wasilewska wciąż mało znana, „Nowe Książki” nr 20, 31 X 1976.
Syzdek E., Działalność Wandy Wasilewskiej w latach drugiej wojny światowej, Warszawa 1983.
Tomasik W., Realizm socjalistyczny, [w:] W. Tomasik, Słowo o socrealizmie, Bydgoszcz 1991.
Wasilewska W., Apel do narodu polskiego. Dokumenty i materiały do stosunków polsko-radzieckich, t. VII, Warszawa 1973.
Wasilewska W., Gwiazdy w jeziorze, Warszawa 1950.
Wasilewska W., Po prostu miłość, [w:] Pisma zebrane, t. II, Warszawa 1955.
Wasilewska W., Przemówienie Przewodniczącej ZG ZPP na III Wiecu Wszechsłowiańskiem 9 maja 1943 r., [w:] Dokumenty i materiały do stosunków polsko-radzieckich, t. VII, Warszawa 1973.
Wasilewska W., Przemówienie radiowe do Polaków w ZSRR 28 kwietnia 1943 r., [w:] Organizacja i działania bojowe ludowego Wojska Polskiego w latach 1943–1945. Wybór materiałów źródłowych, t. I, Warszawa 1958.
Wasilewski Z., Słowo wstępne, [w:] Wanda Wasilewska: wieczór literacki, (red.) A. Naborowska, Warszawa 1954.
Wiśniewska G., Pięć polskich losów w Rosji, Warszawa 1999.
Wiliamski J., Kim była Wanda Wasilewska, Dziś 2000, nr 11.
Zatorska H., Wanda Wasilewska, Warszawa 1976.
Zawadzka J., Wasilewska Wanda, [w:] Współcześni polscy pisarze i badacze literatury. Słownik biobibliograficzny, t. IX, (red.) J. Czachowska, A. Szałagan, Warszawa 2004.
Źródła archiwalne:
AAN, Akta Leona Wasilewskiego 1890–1936, t. os. Leona Wasilewskiego, sygn. 390.
AAN, t. os. Wandy Wasilewskiej, sygn. 9599, t. I i II.

Netografia:
Koper S., Kobiety władzy PRL, http://cyfroteka.pl/ebooki/Kobiety_wladzy_
PRL-ebook/p39715i96804 [dostęp: 9.03.2014 r.].
Koper S., Mężczyźni Wandy Wasilewskiej, http://www.historia.uwazamrze.
pl/artykul/953607.html?p=4 [dostęp: 9.03.2014 r.].