Tymianek – roślina o wielu zastosowaniach

Thyme – multiple use plant

MAJA AMBROZIAK, MAŁGORZATA STANOWSKA, KALINA SIKORSKA-ZIMNY

DOI: http://dx.doi.org/10.21784/IwP.2020.006

ISSN: 2451-1846

Streszczenie:
Wstęp. Tymianek jest znany w Polsce od stuleci, początkowo sprowadzany, później uprawiany i ceniony za walory kulinarne, jak i lecznicze. Obecnie jest rośliną powszechnie występującą na terenie Polski. Najczęściej jest stosowany w kuchni, należy jednak pamiętać, iż występuje w składzie wielu preparatów leczniczych. Spotykany w kosmetykach, stosowany w aromaterapii jak i kompozycjach kwiatowych, roślinnych.
Przegląd. Tymianek z uwagi na obfitość związków o działaniu przeciwdrobnoustrojowym, antyoksydacyjnym, był stosowany przy chorobach dróg oddechowych, działając przeciwzapalnie i wykrztuśnie. Wspomaga funkcjonowanie układu trawiennego (przy problemach żołądkowych, jelitowych, wątrobowych). Intensywny zapach tymianku znalazł zastosowanie w aromaterapii, jak i wielu kosmetykach jak pasty, kremy czy płyny i sole do kąpieli.
Podsumowanie. Z uwagi na cenne walory tymianek jest coraz częściej postrzegany jako składnik nie tylko nadający zapach, ale i korzystnie działający na produkt. Jego szerokie spektrum właściwości znajduje coraz szersze zastosowane w naturalnych preparatach i nowoczesnych produktach spożywczych i kosmetycznych.

Summary:
Introduction. Thyme has been known in Poland for centuries, initially imported, later cultivated and appreciated for its culinary and medicinal values. Currently, it is a common plant in polish region. It is most often used in the kitchen, but it should be remembered that it is included in many medicinal preparations. Found in cosmetics, used in aromatherapy as well as in floral compositions.
Overview. Thyme, due to the abundance of compounds with antimicrobial and antioxidant activity, was used in respiratory diseases, anti-inflammatory and expectorant. It is supporting the functioning of the digestive system (for stomach, intestinal and liver problems). The intense aroma of thyme has been used in aromatherapy and in many cosmetics, such as pastes, creams, lotions and bath salts.
Conclusions. Due to its valuable qualities, thyme is more and more often perceived as an ingredient that not only gives flavor, but also has a beneficial effect on the product. Its wide spectrum of properties causes its increasingly used in natural and modern food and cosmetic products.

Słowa kluczowe:
tymianek, właściwości lecznicze i kulinarne, zastosowanie

Key words:
thyme, medicinal and culinary properties, usage

Pełny tekst:
PDF -115-126

Bibliografia/Bibliography:
1.Kawałko M.J. Historie ziołowe. Krajowa Agencja Wydawnicza, Lublin 1986.
2.Dudek-Makuch, M., Knoska, K., Chanaj-Kaczmarek, J. Naturalne przedłużanie trwałości produktów spożywczych. Post Fitoter 2019;20(3):208-215.
3.Skotnicka M., Golan M., Szmukała N. Rola naturalnych przeciwutleniaczy pochodzenia roślinnego w profilaktyce nowotworowej. Ann. Acad. Med. Gedan. 2017; 47:119-127.
4.Kalemba-Drożdż M., Witamina C w leczeniu nowotworów i profilaktyce chorób niezakaźnych. Oficyna Wydawnicza KA AFM. Retrieved April 16 2020, from:
https://www.ceeol.com/search/article-detail?id=738303.
5.Kędzia A., Dera-Tomaszewska B., Ziółkowska-Klinkosz M., Kędzia A.W., Kochańska B., Gębska A. Aktywność olejku tymiankowego (Oleum Thymi) wobec bakterii tlenowych .Postępy Fitoterapii 2012;2:7-71.
6.Tymianek. Artykuł popularno- Naukowy, Retrieved April 16, 2020, from: https://natur- sklep.pl/kategoria/index/tymianek/.
7.Sieroń R. Uprawa ziół - dobry pomysł na biznes. Retrieved April 16, 2020, from: https://www.sodr.pl/swietokrzyski-portal-rolny/aktualnosci/Uprawa-ziol-dobry-pomysl-na-biznes/idn:543#top.
8.Kostyra M., Albera-Łojek A., Łojek J. Zioła w terapii i profilaktyce schorzeń u koni. Wiadomości Zootechniczne, 2018;(56),1:90–107.
9.Mazik M. Tymianek – uprawa w ogródku ziołowym. Jak uprawiać tymianek i jak zbierać ziele tymianku, Retrieved April 16, 2020, from: https://muratordom.pl/ogrod/rosliny/tymianek-uprawa-w-ogrodku-ziolowym-jak-uprawiac-tymianek-i-jak-zbierac-ziele-tymianku-aa-y1vU-2jtx-Gz9M.html.
10.Sadowski A. Uprawa ziół i możliwość ich wykorzystania, Uniwersytet w Białymstoku, Białystok 2013, Retrieved April 16, 2020, from: http://podlaskie.ksow.pl/fileadmin/user_upload/
podlaskie/pliki/publikacje_2012/Publikacje_2013/uprawa_ziol_23-11-2013.pdf.
11.Pitek J. Tymianek właściwy (Thymus vulgaris L.). Retrieved April 16, 2020
from: http://www.blog.ziolowo.pl/2013/04/06/tymianek-wlasciwy-thymus-vulgaris-l/.
12.Król B., Kiełtyka-Dadasiewicz A. Wpływ metody suszenia na cechy sensoryczne oraz skład olejku eterycznego tymianku właściwego (Thymus vulgarius L.), Żywność. Nauka. Technologia. Jakość. 2015;4(101):162–175.
13.Tys J., Sujak A., Rybacki R. Wpływ temperatury suszenia na zawartość barwników w nasionach rzepaku ozimego. Rośliny Oleiste, 2002;(23):95-102.
14.Radziewicz J. Tymianek – w kuchni i medycynie. Rolniczy magazyn elektroniczny. Retrieved April 16, 2020, from: https://rme.cbr.net.pl/index.php/archiwum-rme/545-rolniczy-magazyn-elektronicynz-marzec-kwiecie-nr-66/zioowy-zaktek2/736-tymianek-w-kuchni-i-medycynie.
15.Wielądko W. Kucharz doskonały. Muzeum Pałac w Wilanowie, 2012.
16.Gumowska I. Ziółka i my. PTTK „Kraj” 1983.
17.Skarżyński A. Zioła czynią cuda. Agencja Wydawnicza COMES, Warszawa 1994.
18.Kałużny K., Koźmińska A. Zagadnienia aktualnie poruszane przez młodych naukowców 2, Tom 1, Rodzaj macierzanka (Thymus) w przestrzeni miejskiej, CREATIVETIME, Kraków 2015:94-97.
19.Bogucki G. Macierzanka tymianek. Retrieved April 16, 2020, from: https://budujesz.info/artykul/macierzanka-tymianek--tymianek-pospolity-tymianek-wlasciwy-macierzanka-zwyczajna,199.html.
20.William A. Medical medium: secrets behind chronic and mystery illness and how to finally heal. Hay House Uk Ltd., 2015.
21.Grochowska U. Poradnik żywieniowy dla chorych na chorobę Leśniowskiego-Crohna lub wrzodziejące zapalenie jelita grubego, Towarzystwo „J-elita”, Warszawa 2016
Retrieved April 16, 2020, from: https://j-elita.org.pl/wp-content/uploads/2016/07/poradnik-zywieniowy-2016.pdf.
22.Nowak G., Nawrot J. Surowce roślinne i związki naturalne stosowane w chorobach układu oddechowego. Herba Polonica, 2009;55(4):178-213.
23.Kozłowska M., Ścibisz I., Badanie zawartości polifenoli i aktywności przeciwutleniającej ekstraktów z roślin przyprawowych podczas ich przechowywania, Bromat. Chem. Toksykol. 2012;(45),3:358–363.
24.Ożarowski A., Jaroniewski W., Rośliny lecznicze i ich praktyczne zastosowanie, Instytut Wydawniczy Związków Zawodowych, Instytut Wydawniczy Związków Zawodowych, Warszawa 1987. Retrieved April 16, 2020,
from: https://www.poradnikzdrowie.pl/zdrowie/apteczka
/tymianek-wlasciwosci-prozdrowotne-tymianku-aa-ha1d-GBKh-ke3S.html#tymianek-zastosowanie-w-kosmetyce.
25.Wierucka-Rybak M. Kosmetyczne i lecznicze mieszanki ziołowe do kąpieli, Retrieved April 16, 2020
from: https://www.doz.pl/czytelnia/a12060-Ziola_do_kapieli_-_jak_dzialaja.
26.Przyprawowy, Zioła odstraszające komary, muchy i inne owady. Retrieved April 16, 2020,
from: http://www.przyprawowy.pl/historia-przypraw/14-artykul/164-ziola-odstrzaszajace-komary-muchy-i-inne-owady.html.
27.Adaszyńska, M. Swarcewicz, M. Olejki eteryczne jako substancje aktywne lub konserwanty w kosmetykach. Wiadomości Chemiczne 2012:139-158.
28.Zaborowska Z., Przygoński K., Dziarska B., Wojtowicz E., Kupka, A. Wpływ ekstraktów tymianku i rozmarynu na stabilność oksydatywną oleju słonecznikowego. Bromat. Chem. Toksykol. 2011;(44),3:877–882.
29.Adaszyńska M., Swarcewicz M., Olejki eteryczne jako substancje aktywne lub konserwanty w kosmetykach, Wiadomości chemiczne, 2012;66:1-2.
30.Zdrojewicz Z., Minczakowska K., Klepacki K. Rola aromaterapii w medycynie., Family Medicine & Primary Care Review 2014;16,4: 387–391.
31.Kazimierczak R., Przyprawy ziołowe, Warszawa 2017, Retrieved April 16, 2020,
from: http://www.wszechnica-zywieniowa.sggw.pl/
Prezentacje/2017/Slajdy1_marzec_2017.pdf
32.Pawłowski A., Szeląg D. Wygraj zdrowie z naturą. PWH Arti, Ożarów Mazowiecki 2019:288-290.